Er dient een goed evenwicht te bestaan tussen enerzijds de behoefte van de werknemer om van het werk afwezig te kunnen zijn wanneer bijvoorbeeld zijn dochter ziek is of zijn partner wordt opgenomen in een hospitaal en anderzijds de goede werking van de onderneming. Teneinde dit evenwicht te verzekeren, zijn onderstaande modaliteiten uitgewerkt.

1. Sociaal of familiaal verlof om dwingende redenen.

Dwingende redenen. Algemeen gesproken is een dwingende reden elke niet te voorziene en los van het werk staande gebeurtenis die de dringende en noodzakelijke tussenkomst van de werknemer vereist en dit voor zover de uitvoering van de arbeidsovereenkomst deze tussenkomst onmogelijk maakt.

Voorbeelden. Specifiek betreft het een aantal nader bepaalde gevallen. Vooreerst is dit het geval wanneer een persoon die onder hetzelfde dak woont als de werknemer ziek wordt, een ongeval heeft of wordt opgenomen in het ziekenhuis. Dit geldt ook voor personen verwant in de eerste graad die niet onder hetzelfde dak wonen ((schoon)ouder, (schoon)kind). Een andere dwingende reden is ernstige materiële schade aan de bezittingen van de werknemer (bv. door een brand of een natuurramp). Als laatste wordt het bevel tot verschijning in persoon in de rechtbank gelijkgesteld met een dwingende reden.

Duur. Het familiaal verlof duurt zolang als nodig om het hoofd te bieden aan de problemen veroorzaakt door de gebeurtenissen. Echter, de maximale afwezigheidsduur van dit statuut bedraagt 10 arbeidsdagen per kalenderjaar. Deeltijds tewerkgestelde werknemers hebben recht op familiaal verlof in verhouding tot de duur van hun arbeidsprestaties.

Verplichtingen t.o.v. de werkgever. De werknemer is gehouden, indien mogelijk, om de werkgever vooraf te informeren en ten allen tijde zo spoedig mogelijk. Het verlof moet gebruikt worden voor het doel waarvoor het is toegestaan en de werknemer dient dit op eventueel verzoek van de werkgever te bewijzen.

Gevolgen (op de werkvloer). De afwezige dagen zijn gerechtvaardigd, maar niet bezoldigd. Aangezien de werknemer op die ogenblikken niet ter beschikking van de werkgever staat, komen de afwezige dagen niet in aanmerking voor gepresteerde arbeidstijd en kan de werknemer bijgevolg ook niet verplicht worden deze uren op een ander tijdstip te presteren.

Toepassingsgebied. Deze regels vervat in cao nr. 45, gesloten in de Nationale arbeidsraad, doen geen afbreuk aan eventueel gunstigere bepalingen overeengekomen op het niveau van het paritair comité of de onderneming.

2. Omstandigheidsverlof, kort verzuim, klein verlet of buitengewoon verlof.

Omstandigheden. De werknemer heeft het recht om van het werk afwezig te zijn ter gelegenheid van specifieke familiegebeurtenissen, voor de vervulling van staatsburgerlijke verplichtingen of burgerlijke opdrachten en in geval van verschijning voor het gerecht.

Voorbeelden. Onder de bovengenoemde familiegebeurtenissen vallen het huwelijk (van uzelf of bepaalde aanverwanten), de plechtige communie of het lentefeest van uw kind, het overlijden van uw partner of een naast familielid. Onder de vervulling van staatsburgerlijke verplichtingen valt het bijzitten in een stembureau naar aanleiding van verkiezingen of het zetelen in een volksjury bij een proces.

Duur. De duur van de toegestane afwezigheid is voor elke gelegenheid vastgelegd bij Koninklijk Besluit. Voor een huwelijk varieert de duur van 1 tot 2 dagen, bij overlijden van 1 tot 3 dagen en de plechtige communie of het lentefeest genereren een toegestane afwezigheid op de dag van de plechtigheid zelf. Het deelnemen aan een familieraad mag maximum 1 dag duren, het bijzitten en het deelnemen in een volksjury mag de nodige tijd in beslag nemen met een maximum van 5 dagen.

Verplichtingen t.o.v. de werkgever. De verplichtingen zijn dezelfde als bij het familiaal verlof met uitzondering van de verwittiging aan de werkgever. Deze moet bij het omstandigheidsverlof steeds op voorhand gebeuren.

Gevolgen (op de werkvloer). De afwezige dagen zijn gerechtvaardigd en de werknemer behoudt voor deze dagen het recht op loon.

Toepassingsgebied. Deze regels vervat in het KB betreffende afwezigheidsdagen ter gelegenheid van familiegebeurtenissen doen geen afbreuk aan eventueel gunstigere bepalingen overeengekomen op het niveau van het paritair comité of de onderneming.

Bronnen:
Artikel 30, 30bis, 30ter en 30 quater van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten: http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_name=wet&cn=1978070301.
Collectieve arbeidsovereenkomst nr. 45 van 19 december 1989 houdende invoering van een verlof om dwingende redenen: http://www.cnt-nar.be/CAO-COORD/cao-045.pdf.
Koninklijk besluit van 28 augustus 1963 betreffende het behoud van het normaal loon van de werklieden, (de dienstboden), de bedienden en de werknemers aangeworven voor de dienst op binnenschepen, voor afwezigheidsdagen ter gelegenheid van familiegebeurtenissen of voor de vervulling van staatsburgerlijke verplichtingen of van burgerlijke opdrachten: http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=1963082801&table_name=wet.