Wat mag en wat niet als het gaat over successieplanning?
- On 15/05/2013
De administratie heeft op 10 april 2013 een nieuwe circulaire de wereld in gestuurd die oplijst wat wel en wat niet als fiscaal misbruik wordt gezien bij successieplanning. Wat is er veranderd t.o.v. de vorige circulaire? Opvallend is dat de gesplitste aankoop niet meer in de ‘zwarte lijst’ staat. Heeft de administratie zich dan neergelegd bij deze techniek om successierechten te vermijden?
De zwarte en de witte lijst. In juli 2012 lanceerde de administratie reeds een circulaire[1] om de burger er op te wijzen wat wél en wat niet als fiscaal misbruik zou worden gezien in het kader van successieplanning. Dit nam de vorm aan van een witte lijst, met handelingen die op zich niet werden beschouwd als fiscaal misbruik, en een zwarte lijst, met rechtshandelingen die werden gezien als fiscaal misbruik, tenzij men deze handelingen kon motiveren met andere dan fiscale motieven. Vorige maand werd middels een nieuwe circulaire3 de gewijzigde visie van de administratie aan de burger meegedeeld.
Wat is er veranderd? Uit de beschrijving in de wetteksten[2] van wat als fiscaal misbruik wordt gezien, valt af te leiden dat het moet gaan om rechtshandelingen die door de belastingplichtige zélf zijn gesteld. Aangezien het bij testamentaire bepalingen niet de belastingplichtige (lees: persoon die erfenis ontvangt en successierechten dient te betalen), maar de erflater (lees: degene die het testament heeft opgesteld) is die de rechtshandeling stelt, kunnen testamentaire bepalingen niet als fiscaal misbruik bestempeld worden. Deze testamentaire rechtshandelingen die nog in de vorige circulaire1 stonden, werden bijgevolg uit de nieuwe circulaire[3] geweerd. Zo komt bijvoorbeeld het duolegaat of het ik-opa-testament niet meer voor in deze lijsten.
Waar staat de gesplitste aankoop? Merkwaardig is het te noemen dat de gesplitste aankoop niet meer op de zwarte lijst voorkomt. Dit is immers de techniek bij uitstek om successierechten te vermijden bij de overdracht van een onroerend goed. Wanneer ouders op latere leeftijd bijvoorbeeld een tweede woning aankopen, kopen zij i.p.v. de volle eigendom, enkel het vruchtgebruik. Hun kinderen kopen dan de blote eigendom met geld dat de ouders hun vooraf hebben geschonken. Op die manier kunnen de ouders de tweede woning blijven gebruiken gedurende hun leven. Wanneer de ouders overlijden, gaat het vruchtgebruik naar de kinderen over, waardoor ze de volle eigendom van de tweede woning bekomen en dit zonder enige successierechten te moeten betalen.
Het feit dat deze techniek niet meer voorkomt op de nieuwe zwarte lijst, wil echter niet zeggen dat de administratie deze techniek vanaf heden goedkeurt! Ze wil deze handeling niet meer aanvechten op basis van de antimisbruikbepaling, maar op basis van een ander artikel in de wet[4]. In mensentaal komt het in dit artikel erop neer dat wanneer (om verder te gaan met het bovenstaande voorbeeld) de kinderen de blote eigendom van de tweede woning gekocht hebben met geld dat hun door de ouders is geschonken en de ouders overlijden, successierechten zullen moeten betaald worden alsof het de volle eigendom is die overgaat naar de kinderen. Dit artikel is niet nieuw, maar de hierboven geschetste uitwerking is het gevolg van een nieuwe interpretatie ervan. Een schenking van de ouders, waarmee de kinderen de blote eigendom kunnen kopen, wordt niet langer aanvaard als reden om dit artikel uit te sluiten. Dit nieuwe standpunt van de administratie stuitte op heel wat kritiek en op 24 juli 2013 liet Minister van Financiën, Koen Geens, weten dat hij een beslissing heeft ondertekend die de onduidelijkheid moet wegnemen over de aanvaardbaarheid van de techniek van de gesplitste aankoop[5].
Wat houdt de nieuwe beslissing in? De nieuwe beslissing komt erop neer dat een gesplitste aankoop met voorafgaande schenking nog wel aanvaardbaar is in het geval:
- Het duidelijk is dat de begiftigde vrij over de geschonken sommen heeft kunnen beschikken. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer kan worden aangetoond dat de schenking door de verkrijger van het vruchtgebruik niet specifiek bestemd was voor de financiering van de aankoop van de blote eigendom in het kader van de gesplitste aankoop.
- Op de voorafgaande schenking schenkingsrechten zijn betaald.
Wat is er nieuw? Er is een nieuw item op de zwarte lijst verschenen, nl. de verzaking aan vruchtgebruik gevolgd door een schenking. Het wettelijk erfrecht houdt in dat wanneer één van de ouders sterft, de langstlevende ouder het vruchtgebruik van alle goederen van de overledene (eigen goederen van de overledene + 1/2de van de gemeenschappelijke goederen) erft en de kinderen de blote eigendom hiervan. Van de gezinswoning die deel uitmaakt van het gemeenschappelijk vermogen gaat het vruchtgebruik van het deel van de overleden ouder over naar de langstlevende ouder en de helft van de blote eigendom van de gezinswoning gaat naar de kinderen. Wanneer de langstlevende ouder nu verzaakt aan dit vruchtgebruik (lees: afstand doet van dit vruchtgebruik) én in dezelfde notariële akte (of binnen een korte tijdspanne) zijn helft volle eigendom van de gezinswoning schenkt aan de kinderen, bekomen de kinderen de volledige volle eigendom van de gezinswoning. In dat geval, vermoedt de administratie dat de langstlevende ouder, door te verzaken aan het vruchtgebruik, ook het inzicht heeft te begiftigen en dat deze handeling enkel tot doel heeft successierechten te vermijden. Tenzij de belastingplichtige bewijst dat er aan de verzaking aan het vruchtgebruik andere dan fiscale motieven zijn verbonden, dienen er bijgevolg schenkingsrechten te worden betaald op de waarde van het vruchtgebruik.